Kỹ thuật chơi đàn tranh căn bản

Thế ngồi tập đàn tranh đúng

Có một vài quy tắc các bạn cần lưu ý khi ngồi học đàn tranh như:

Nên ngồi trên ghế cao vừa phải (hai chân phải chạm đất), hai cánh tay mở ra vừa phải (từ vai xuống khuỷu tay đến bàn tay).
Bàn tay phải trong đàn tranh được coi là nơi “đẻ” ra âm thanh, bàn tay trái là nơi “nuôi dưỡng” âm thanh. Do đó, việc nắm vững kỹ thuật bàn tay phải và bàn tay trái là điều quan trọng với người chơi đàn tranh.

Kỹ thuật chơi đàn tranh (bàn tay phải)

Trước đây chúng ta thường dùng 2 ngón gẩy, sau này phổ biến là 3 ngón, cá biệt sử dụng 4 hoặc 5 ngón. Đàn được gẩy bằng móng đồi mồi ở miền Bắc và móng inox ở miền Nam.Tuy nhiên cách gẩy 3 ngón vẫn là cách gẩy thông dụng nhất. Trong đó, ngón cái (số 1), ngón trỏ (số 2) và ngón giữa (số 3). Với những cách gẩy cơ bản: liền bậc, cách bậc, gẩy đi lên và đi xuống liền bậc hay cách bậc.

Tư thế: Bạn nên để bàn tay phải nâng lên, ngón tay khum lại, thả lỏng, ngón áp út tì nhẹ lên cầu đàn. Khi đánh những dây đàn thấp thì cổ tay tròn lại và hạ dần về phía trước đàn. Khi đánh những dây cao thì cố hạ dần theo chiều cong của cầu đàn đồng thời cánh tay cũng hạ khép dần lại (tránh không đưa cánh tay ra phía ngoài). Bạn hãy để ba ngón tay gảy mềm mại, từng ngón thả lỏng này nhẹ nhàng nâng lên hay hạ xuống gảy vào dây theo chiều cong tự nhiên của bàn tay, tránh gãy ngón, móc dây.
- Ngón Á: đây là lối gảy rất phổ biến trong chơi đàn tranh. Nó là cách gảy lướt trên hàng dây xen kẽ các câu nhạc. Thường ngón Á hay ở vào phách yếu để chuẩn bị vào một phách mạnh đầu hay cuối câu nhạc.
- Á xuống: là gảy liền các âm liền bậc, nó bắt đầu từ một âm cao xuống âm thấp. Nghĩa là sử dụng ngón cái của tay phải lướt nhanh và đều qua các hàng dây, từ cao xuống thấp.
- Á lên: đây là kỹ thuật lướt qua hàng dây, nhưng ta sẽ vuốt bằng ngón 2 hoặc ngón 3 từ một âm thấp lên các âm cao.
- Á vòng: kết hợp Á lên và Á xuống. Á vòng thường sẽ chuẩn bị cho mở đầu hoặc kết thúc một câu nhạc. Có vài trường hợp nó sử dụng để tả cảnh sóng nước, gió thổi, mưa rơi,... Người chơi có thể sử dụng ngón Á vòng liên tiếp với nhiều âm.
- Song thanh: nghĩa là 2 nốt cùng phát ra một lúc. Song thanh truyền thống chỉ dùng quãng 8 nhưng hiện tại còn kết hợp dùng các quãng khác.
 - Ngón vê:  bạn sử dụng ngón tay phải ngón 2 hoặc kết hợp ngón 1-2; 1-3; 1-2-3, gảy trên dây liên tục đồng thời các ngón khác phải khum tròn, cổ tay kết hợp với ngón tay đánh xuống, hất lên đều đặn. Khi vê đầu móng gảy bạn không nên đặt quá sâu xuống dây sẽ tạo tiếng đàn không đều đặn, êm ái, gây khó chịu

Kỹ thuật chơi đàn tranh (bàn tay trái)

Tư thế: Ðầu ba ngón tay giữa đặt trên dây, bàn tay mở tự nhiên, ngón tay hơi khum, hai hoặc ba ngón (trỏ, giữa, áp út) chụm lại, ngón cái và ngón út tách rời, dáng bàn tay vươn về phía trước. Khi rung, nhấn, bàn tay sẽ được nâng lên mềm mại, ba ngón chụm lại cùng một lúc chuyển từ dây nọ sang dây kia

- Ngón rung: đây là cách dùng một, hai hoặc ba ngón tay trái rung nhẹ trên sợi dây đàn (bên trái hàng nhạn đàn) lúc tay phải gảy.
- Ngón nhấn: sử dụng để đánh thêm được những âm khác có thể là 1/2 âm, 1/3 âm, 1/4 âm mà hệ thống dây đàn tranh không có. Cách nhấn là dùng ba đầu ngón tay trái nhấn xuống tùy theo yêu cầu của bài (nửa cung nhấn nhẹ, 1 cung nhấn nặng hơn) để điều chỉnh tay nhấn.
- Ngón nhấn luyến: sử dụng các ngón nhấn để luyến hai hay ba âm có độ cao khác nhau. Nó sẽ giúp âm thanh nghe mềm mại, uyển chuyển gần với thanh điệu tiếng nói hơn. Có hai loại nhấn luyến:
a. Nhấn luyến lên: là gảy vào một dây để vang lên, tay trái nhấn dần lên dây đó làm âm thanh cao lên hoặc tiếp tục nhấn cho cao lên nữa.
b. Nhấn luyến xuống: phải mượn nốt (ví dụ muốn có âm Fa luyến xuống âm Rê phải mượn dây Rê nhấn mạnh trước rồi mới gảy sau; khi âm Fa ngân lên ngón tay trái nới dần để âm Rê của dây đó vang theo luyến tiếng với âm Fa).
Ðánh âm nhấn luyến lên hay nhấn luyến xuống chỉ cần gảy một lần. Ðộ ngân của các âm nhấn luyến sẽ được ghi như các nốt nhạc bình thường. Và người chơi cần phân phối thời gian để các âm có thể đều hoặc không đều nhau. Độ cao của âm nhấn luyến lên hay nhấn luyến xuống có thể trong vòng quãng 4 nếu là khoảng âm thấp hoặc quãng 2, quãng 3 thứ ở những âm cao, không nên sử dụng liên tiếp nhiều âm nhấn luyến.
- Ngón nhún: đây là cách nhấn liên tục trên một dây bất kỳ, làm cho âm thanh cao lên không quá một cung liền bậc. Ngón tay nhún tạo thành những làn sóng có giao động lớn hơn ở ngón rung và làm cho âm thanh mềm mại, tình cảm, sâu lắng hơn.
- Ngón vỗ: dùng hai hoặc ba đầu ngón tay (ngón trỏ, giữa, áp út) vỗ lên một dây nào đó phía bên trái nhạn đàn vừa được gảy. Sau đó nhấc ngay các ngón tay lên làm âm thanh cao lên đột ngột từ nửa cung đến một cung. Có hai loại vỗ:
a. Vỗ đồng thời: là cùng lúc tay phải gảy dây, tay trái vỗ. Kỹ thuật này làm một âm phụ cao hơn nửa cung hoặc 1 cung luyến nhanh ngay xuống âm chính (âm phụ do ngón tay trái vỗ tạo nên).
b. Vỗ sau: là tay phải gảy dây xong thì tay trái mới vỗ lên dây. Ta sẽ nghe được 3 âm luyến: âm thứ nhất do tay phải gảy lên dây, âm thứ hai do ngón vỗ tạo nên (âm này cao hơn âm thứ nhất khoảng nửa cung hoặc 1 cung) và âm thứ ba do ngón tay vỗ xong nhấc lên ngay (dây đàn được trở lại trạng thái cũ, âm thanh còn lại vang lên theo độ căng của dây đó lúc đầu).
- Ngón vuốt: đây là kỹ thuật dùng tay phải gảy đàn, tiếp theo dùng hai, ba ngón tay trái vuốt lên dây đàn đó từ nhạn đàn ra trục dây hay ngược lại, làm tăng sức căng của dây một cách đều đều, liên tục. Ta sẽ thấy âm thanh được nâng cao dần lên trong phạm vi 1/2 cung đến 1 cung.
- Ngón gảy tay trái: ngón tay trái có thể gảy dây trong phạm vi phía bên tay phải hàng nhạn đàn. Tuy nhiên, tay trái không đeo móng gảy nên khi gảy âm thanh nghe êm hơn nhưng lại không vang bằng âm thanh tay phải gảy. Người chơi có thể gảy bằng hai tay để tạo chồng âm nhưng thường là tay trái gảy những âm rãi trong khi tay phải sử dụng ngón vê hoặc đang nghỉ.
-  Ngón bịt: là vừa sử dụng ngón tay phải gảy dây, vừa dùng đầu ngón tay trái đặt nhẹ trên dây đàn hoặc chặn tay trái lên đầu nhạn đàn nếu là gảy một nốt nhạc. Nếu bạn định gảy hẳn một đoạn nhạc với toàn âm bịt thì nên sử dụng cạnh bàn tay phải chặn nhẹ lên cầu đàn, dùng tay trái gảy thay tay phải. Âm thanh ngón bịt không vang mà mờ đục, gây ấn tượng tương phản với một đoạn nhạc đánh bình thường.
- Âm bồi: sử dụng ngón tay trái chặn vào đoạn dây thích hợp kể từ đầu đàn trong khi tay phải gảy dây đó. Âm bồi Ðàn Tranh nghe đẹp hơn hẳn so với nhiều loại đàn dây gảy khác.

Thao khảo: Dowload Tài liệu học đàn tranh (miễn phí)
Lớp học đàn tranh: Nốt Trầm Music School

Hãy đọc kỹ bài viết để nắm được các kỹ thuật cơ bản của đánh đàn tranh nhé. Chúc các bạn thành công!